Narcistische Persoonlijkheidsstoornis (NP)
We praten hier over ‘narcisme’. Alhoewel de term narcisme vaak gebruikt wordt voor een gezond of ietwat groot gevoel voor eigenliefde, is het tevens de term voor een narcistische persoonlijkheidsstoornis (NPS). Een en ander is enigszins verwarrend en daarnaast lopen de termen Narcisme en Narcisisme (daar de term zijn oorsprong vindt in de extreem ijdele Narcissus uit de Griekse oudheid) nog eens door elkaar heen. Bij NPS is er sprake van ongezonde zelfliefde, die zelfs kan overgaan in grootheidsfantasieën met een overdreven drang bewonderd te worden.
De NPS ontstaat vaak in de puberteit en veroorzaakt een gebrek aan vermogen zich in te leven in anderen. Helaas verdwijnt NPS niet bij het volwassen worden. Daarnaast kennen we juist de in zichzelf gekeerde gevoelige narcist, die zich juist voortdurend op anderen richt om kritiek ten koste van alles te voorkomen. In beide gevallen bestaat het probleem van de NPS in het omgaan met de zelfliefde en eigenwaarde, alleen gaan beiden er juist heel anders mee om.
Wat zijn de kenmerken van narcisme?
Er zijn veel uitingen binnen deze diagnose. Onderstaande zijn absoluut kenmerkend, maar zijn geen garantie voor diagnose.
- Zichzelf de hemel in prijzen en belangrijk voelen, het overdrijven van eigen kunnen, zodat anderen zien hoe goed hij of zij is, zonder dat de werkelijkheid hier reden toe geeft.
- Altijd bezig met beelden over de ideale relatie, groot succes, macht, opvallen in schoonheid.
- Overtuigd van hoe uniek en speciaal hij/zij is met sterke onderstelling dat slechts enkelen hem of haar begrijpen. Bij voorkeur zijn die enkelen mensen met een bepaalde rang of status waar de narcist graag bij zou willen horen.
- Eist overdreven bewondering van de omgeving.
- Is bereid anderen te gebruiken om zijn of haar doel te bereiken.
- Is ervan overtuigd dat er voor hem of haar voorrechten zijn en dat anderen altijd rekening houden met zijn of haar verwachtingen.
- Een tekort aan inlevingsvermogen / empathie, daar erkenning van gevoelens van anderen niet mogelijk is voor de narcist.
- Hooghartige houding en handelswijze.
- Is vaak jaloers en denkt dat anderen dat zijn op hem of haar.
(bron: DSM IV)
Het is echter niet zo dat als je over enkele van deze kenmerken beschikt je direct een narcist bent. Of dat je over al deze symptomen beschikt.
Zijn de oorzaken bekend?
Aangenomen wordt dat het ontstaan van narcisme veelal plaats vindt in de adolescentie, mede veroorzaakt door een gebrek aan inlevingsvermogen van ouders en omgeving. Doordat deze ad hoc reageren op situaties ontstaat bij het kind een gebrek aan de reacties waar deze behoefte aan heeft, wat resulteert in een uiteenvallend zelfbeeld. Vaak wordt ook gewezen op overeenkomsten met de borderline persoonlijkheidsstoornis, omdat in beide gevallen een probleem is ontstaan met zelfbeeld. Het verschil ligt erin, dat bij NPS de persoonlijkheid verkeerd wordt bekeken, terwijl bij BPS er juist vaak een afstand wordt geschapen tot de eigen persoonlijkheid.
Wat zijn de mogelijke behandelingen bij narcisme?
Het breedste draagvlak lijkt hier te bestaan voor een psychotherapeutische aanpak, waarbij het belangrijk is dat de therapeut zich in weet te leven in de patiënt. Dit is in het geval van de NPS-patiënt erg afhankelijk van zijn beeld over de therapeut. Met regelmaat komt het dan ook voor dat er een aantal maal gewisseld moet worden van therapeut. Uiteindelijk wordt er voor de patiënt een therapeut gevonden waar hij mee geholpen wordt. Het gevoel van toegelaten worden tot ‘zijn wereld’ is van belang waarbij de patiënt het gevoel heeft begrepen te worden.