Dementie soorten en symptomen

De term dementie is afgeleid van het Latijnse woord demens, wat letterlijk “ontgeesting” betekent. Vrij vertaald betekent dementie dus het verliezen van geestelijke vermogens.
Dementie is een verzamelnaam voor verschillende hersenaandoeningen die met elkaar gemeen hebben dat de veranderingen in de hersenen ertoe leiden dat bepaalde hersencellen niet goed meer functioneren en uiteindelijk afsterven.

Dementeren wordt voornamelijk bekend met ouderdomsziekte in verband gebracht, een hoge leeftijd bij diagnose is echter zeker niet altijd waar. Op jonge leeftijd speelt het erfelijk zijn van sommige soorten een belangrijke rol. Dementie is een combinatie van symptomen (syndroom) waarbij informatie wat er binnen komt in de hersenen niet goed meer wordt verwerkt.

Dementie herkennen door signalen

Dit de meest voorkomende volksziekte in Nederland. Gemiddeld krijgt één op de vijf mensen dementie. Op moment van schrijven heeft 270.000 mensen een vorm van dementie. In 2040 zal door de vergrijzing ongeveer een half miljoen mensen dementie hebben. Wat zijn de signalen van dementie en wat kun je er aan doen?

Signalen herkennen van dementie kan lastig zijn, dat komt door de enorme diversiteit aan neurologische veranderingen. Dit gaat vaak gepaard met persoonlijkheidsveranderingen. Achteraf hoor je vaak, dat het begon met vergeetachtigheid. Dat is een symptoom van alzheimer. Gedragsveranderingen komen op vroege of latere leeftijd dan ook altijd voor. Je raakt een persoon na verloop van tijd steeds meer kwijt. Dat is crue, maar door veel kennis en goede zorg kan met vaak nog lang zelfstandig leven, hetzij in beperktere mate.

Algemene symptomen van dementie zijn bekend:

  • vergeetachtigheid in steeds heftigere mate
  • de gewone dagelijkse dingen gaan moeilijker
  • het zoek raken van spullen
  • er zijn problemen met zien / zichtproblemen
  • karakter en gedrag veranderen
  • keuze maken wordt moeilijker
  • onrust in het lichaam
  • besef van tijd en plaats wordt minder
  • praten gaat minder vloeiend
  • sociale activiteiten worden minder

Maar het is veel meer.. In de verschillende stadia van dementie zijn verschillende symptomen waarneembaar. Hieronder een overzicht van deze symptomen:

Premanifest (vooraf):

  • Problemen met het maken van plannen.
  • Problemen met het omgaan met nieuwe situaties.
  • Problemen met het beginnen van nieuwe activiteiten.
  • Vermijden van keuzes en beslissingen.
  • Het duurt langer om dingen af te maken.
  • Een klein onderwerp kan in de beleving allesoverheersend worden.
  • De geestelijke spanwijdte wordt nauwer.
  • Frustratie wanneer men teveel dingen aan het hoofd heeft.
  • Ontstaan van irritatie, depressie of angst.

Lichte dementie:

  • Lichte geheugenstoornis, namen schieten niet te binnen, verstrooidheid en inprentingstoornis.
  • Desoriëntatie, met name voor tijd.

Matige dementie:

  • Opvallende geheugenstoornis, zowel inprenting- als korte termijngeheugen , patiënt vlucht vaak in herinneringen van vroeger.
  • Desoriëntatie, nu ook vaak in plaats.
  • Intellectuele functies nemen af met betrekking tot rekenen, kennis, leervermogen en algemeen begrip.
  • Oordeels- en kritiekstoornis treden op.
  • Karaktervergroving wordt zichtbaar.
  • Belangstelling neemt af, belevingswereld wordt drastisch verkleind.
  • Affectvervlakking: de diepte van emoties neemt af.
  • Psychisch labiel.
  • Zelfstandigheid van de algemene dagelijkse levenshandelingen neemt af.
  • Soms treedt motorische onrust op met dwaalneigingen of omkering van het dag- en nachtritme.

Ernstige dementie:

  • Desoriëntatie, ook in persoon.
  • Aandrift en gevoelens nemen af.
  • Soms ontstaat een verminderde beweeglijkheid met rigiditeit.
  • Decorumverlies en ernstige karaktervergroving.
  • De psychische defensieve methoden worden niet meer goed toegepast en zijn niet meer adequaat. De psychische afweer lukt niet meer.
  • Persoonlijke warmte voor en betrokkenheid bij anderen neemt af.
  • Het gevoelsleven stompt af.
  • Nauwelijks adequate reacties op gevaar, verlies, pijn of overlijden van iemand uit de omgeving.

Diepe dementie:

  • Geestelijk volledig afgestompt.
  • Herkent eigen familie niet meer.
  • Zinloos herhalen van handelingen, soms hardnekkig pathologisch roepen, kreunen of zingen.

Soorten dementie

Er zijn ongeveer vijftig ziektes die onder de noemer dementie vallen. Door niet goed meer functioneren van de hersenen gaat het verstandelijk vermogen van een persoon met dementie achteruit. De meest voorkomende vormen van dementie zijn de Ziekte van Alzheimer en vasculaire dementie, deze kunnen ook samen optreden. Er bestaan ook andere vormen, onder andere de frontale kwab-dementie, Ziekte van Pick, de Ziekte van Creutzfeldt-Jacob, dementie bij de Ziekte van Parkinson of de Ziekte van Huntington en dementie ten gevolge van langdurig alcoholgebruik of AIDS. Hieronder veel voorkomende en bekende vormen van dementie:

Alzheimer

Bij de ziekte van Alzheimer verloopt de afbraak van het eiwit bèta-amyloid in de hersenen niet goed, hierdoor zijn de zenuwcellen steeds minder goed met elkaar verbonden. Dit proces gaat langzaam en verergert de symptomen.

FTD

Bij frontontemporale dementie (FTD) is het voorste deel van de hersenen en/of de temporaalkwab beschadigd. Deze dementie bestaat ook weer in drie vormen, afhankelijk van de symptomen.

Lew Body

Bij Lewy body zijn zenuwcellen ingekapseld, hierdoor wordt de verbinding tussen de zenuwcellen verstoord. De symptomen van deze soort kunnen per dag verschillen.

Bij vasculaire dementie zijn bepaalde hersengebieden afgestorven, vaak veroorzaakt door een gestremde bloedtoevoer door een beroerte. De symptomen hangen af van het gebied wat beschadigd is. Het is géén oorzaak of gevolg van niet aangeboren hersenletsel.

Wat zijn de oorzaken van dementie?

Er is niet bekend wat alle oorzaken van dementie zijn. Wel is gebleken als je ouder wordt, je steeds meer kans hebt om dementie te krijgen. 40% van de mensen boven de 90 jaar is dement, vaak is dementie onderdeel of gevolg van een bepaalde ziekte. Bijvoorbeeld bij Parkinson of een beroerte in de hersenen. Komt de ziekte voor in de familie dan is de kans groter op erfelijkheid. Dementie is niet 100% erfelijk, behalve als de ziekte in de familie op jongere leeftijd voorkomt (onder de 60).

Zijn er risicofactoren?

Dat er verhoogde risico’s zijn staat vast. Vrouwen hebben op hogere leeftijd meer kans op de ziekte van Alzheimer dan mannen. Niet alleen de leeftijd is een risicofactor, zo zijn er nog zeven andere risicofactoren. Roken, weinig lichaamsbeweging, diabetes, overgewicht, hoge bloeddruk en een depressie kunnen het verergeren. Bij een depressie functioneert het geheugen slechter, bovendien kun je sneller last krijgen van de verschijnselen van Alzheimer. Ook bij een lage mentale activiteit kunnen de signalen eerder zichtbaar worden. Zorg daarom voor voldoende prikkels, bespeel bijvoorbeeld een muziekinstrument of doe vrijwilligerswerk. Blijf zoveel mogelijk betrokken en blijf jezelf uitdagen.

Omgaan met dementie

Het is over het algemeen erg moeilijk om met iemand om te gaan die dementie heeft. Hoe benader je iemand? Hoe ga je om met onbegrip? De personen die het dichtst bij staan krijgen hier veel mee te maken. Dit kan zorgen voor vervelende en confronterende situaties.

Het is voor mensen met dementie steeds moeilijker om informatie snel te verwerken, ook kunnen zij zich maar op één ding tegelijk concentreren. Daarom is het goed om rustig te praten en zorg dat er oogcontact is. Probeer je eigen in te leven hoe de persoon met dementie zichzelf en zijn omgeving beleeft. Heftig reageren komt voor uit onmacht, vat dit niet persoonlijk op.

Benadruk en geef complimenten voor de dingen die nog wel goed gaan, iedereen vindt het leuk om complimenten te krijgen. Hierdoor wordt degene minder onzeker en voelt zich prettiger. Blijf altijd de persoon met dementie betrekken bij gesprekken en sluit degene nooit uit. Ook al is het moment snel vergeten, het positieve gevoel houdt wel langer aan.
Betuttel mensen met dementie niet, dit kan irritatie of een negatieve reactie opwekken. Ook mensen met dementie willen ook hun eigen leven leiden en eigen keuzes kunnen maken. Op deze manier kunnen ze blijven doen waar ze zich prettiger bij voelen.

Behandeling van dementie

Helaas blijken geheugentraining en andere therapiën de achteruitgang bij dementie niet stop te zetten of zijn de resultaten in ieder geval teleurstellend te noemen. Er is dus nog geen genezing. Wel lijkt milieu- of omgevingstherapie vaak zinvol om zo uit te vinden wat de patiënt nog wel en niet meer kan, zodat hierop woonvorm en verzorging kunnen worden aangepast. Hierdoor kan de patiënt zo lang mogelijk nog enigszins zelfstandig functioneren en wordt de afhankelijkheid van anderen zoveel mogelijk beperkt.

Medicatie mogelijk?

De mogelijkheden om dementie met medicijnen te behandelen zijn nog niet erg optimistisch. Met de medicijnen welke er nu zijn kunnen alleen enkele symptomen worden verminderd. Een definitieve genezing door medicijnen zal waarschijnlijk nooit mogelijk zijn. Het uiteindelijke doel van de medicijnen is door stabilisatie of vermindering dat de patiënt zo lang mogelijk zelfstandig kan blijven functioneren.

De rol van de zorgverzekering en gemeente

In de zorgverzekering van 2024 zijn veel vergoedingen opgenomen. Ook de gemeente biedt vanuit de WMO hulp in de vorm van hulpmiddelen en persoonlijke ondersteuning.

Basisverzekering Aanvullende verzekering Gemeente / WMO
Diagnostiek door huisarts en geheugenpolikliniek.
Zorg door de huisarts.
Begeleiding tijdens de gehele periode vanaf diagnose tot aan overlijden.
Verzorging en verpleging, met het doel zo lang als mogelijk veilig thuis te kunnen wonen.
Mantelzorgondersteuning en respijtzorg d.m.v. een mantelzorgmakelaar, voorlichting en online cursussen.
Hulpmiddelen, beperkte mogelijkheden Hulpmiddelen, varieert per zorgverzekeraar Hulpmiddelen, varieert per gemeente
Hulp bij het huishouden, via de WMO.
Tijdelijke opname in het logeerhuis, om de mantelzorger te ontzien. Regeling via de WMO.
Therapie zoals fysiotherapie, oefentherapie, logopedie en ergotherapie. Eigen risico van toepassing. Optioneel: extra verzekeren voor fysiotherapie.